همراه «بهار» از باغ نگارستان تا ظهیرالدوله در تهران‌گردی ادبی
(۱۲ دی ۱۳۹۱)
تور نیم‌روزه تهران‌گردی ادبی با اجرای بخش‌هایی از نمایش «جعفرخان از فرنگ آمده» در خانه-موزه دکتر مقدم و برگزاری محفل ادبی با حضور چهرزاد بهار و محمد گلبن در باغ نگارستان اجرا شد. اهدای شاخه گل نرگس به بزرگان خفته در ظهیرالدوله از جمله ملک‌الشعرای بهار نیز پایان این برنامه بود.
خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گردشگری ـ همان طور که در همایش ملی گردشگری ادبی وعده شده بود، پنج‌شنبه هفتم دی ماه 1391، تهران‌گردی ادبی با حضور خانواده ملک‌الشعرا بهار در محفلی ادبی و پس از آن ظهیرالدوله و بخش‌هایی از نمایشنامه «جعفرخان از فرنگ آمده» اجرا شد.
این برنامه با بازدید از خانه-موزه مقدم آغاز شد اما تنها یک بازدید از بنا و آثار تاریخی نبود زیرا مینا بزرگمهر، هادی کمالی مقدم و کاوه گرایلی با اجرای بخش‌هایی از نمایشنامه «جعفرخان از فرنگ آمده» اثر «حسن مقدم» برادر بزرگتر «محسن مقدم» توانستند روح زنده‌ای در خانه ایجاد کنند. به نظر می‌رسید ساکنان پیشین یعنی برادران مقدم، مادرشان و خان‌دایی در خانه حضور دارند و گفت‌وگو می‌کنند.
تئاتر، ابزاری است که جای کار بسیار در گردشگری دارد
اجرای این تئاتر محیطی از یک سو برای گروه تئاتر تجربه‌ای جدید بود که با تماشاگری روبه‌رو بودند که فرصتی برای نشستن ندارد و لازم است در فرصتی اندک روح قضیه را درک کند. از سوی دیگر در گردشگری کاری بدیع بود که ابزاری غیر از کلام، فضا و بنای تاریخی را به مکانی ملموس برای گردشگر و بازدیدکننده تبدیل می‌کند.
به گفته «شادناز عزیزی» از گردشگران این تور، در گردشگری ادبی شاید خشت و آجر و یا اشیا ارزش چندانی نداشته باشند بلکه اتفاقات و رخدادها هستند که ارزش مکان را معین می‌کنند و اجرای تئاتر نقش عمده‌ای در نشان دادن و انتقال این ارزش به بازدیدکننده داشت.
پس از آن گردشگران به بازدید از بخش‌های مختلف موزه مقدم پرداختند که به دانشگاه تهران تعلق دارد. لازم به ذکر است محسن مقدم از اساتید دانشگاه تهران بوده و طراحی آرم معروف این دانشگاه و همچنین لباس اساتید را علاوه بر فعالیت‌های علمی، هنری و باستان‌شناسی در سابقه وی می‌توان دید.
«باغ نگارستان» میزبان بعدی گردشگران تور ادبی بود. این باغ نیز که به دانشگاه تهران تعلق دارد از زمان فتحعلی‌شاه قاجار زیر نظر بزرگانی از کشور شاهد وقایع بسیاری در تاریخ ایران بوده است. میرزا ابوالقاسم قائم مقام، وزیر محمدشاه در زیرزمین عمارت دلگشا کشته شد. «مدرسه مستظرفه» را کمال‌الملک در این باغ تأسیس کرد. زمانی وزارت معارف بود و پس از آن به دارالمعلمین عالی اختصاص یافت. در برهه‌ای تمام بناهای باغ به دانشسرای عالی تعلق پیدا کرد که پس از چند سال «پروین اعتصامی» مدیریت کتابخانه‌اش را بر عهده گرفت. مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، مؤسسه تحقیقات اجتماعی و دانشکده علوم اجتماعی هر یک مدتی در این باغ جای داشتند.
اهدای نرگس بهبهان به بزرگان این مرز و بوم
در این بخش «چهرزاد بهار» دختر ملک‌الشعرای بهار و «محمد گلبن» محقق و گردآورنده آثار وی با حضور خود در محفل ادبی رنگ و بوی دیگری به باغ نگارستان دادند.
از ارتباط ملک‌الشعرا بهار با باغ نگارستان باید گفت که وی از مدرسان دارالمعلمین عالی بود و همچنین از بدو تأسیس دانشگاه تهران مسئولیت‌هایی بر عهده داشت که به عنوان نمونه به تدریس در دوره دکترای ادبیات می‌توان اشاره کرد.
محمدتقی بهار، از آن دست بزرگان این مرز و بوم است که هر کس وی را از جنبه‌ای می‌شناسد. مقالات و روزنامه‌هایی از خود به جای گذاشت و کتاب‌هایی چون «سبک‌شناسی» و «تاریخ احزاب سیاسی» و «شعر در ایران» را منتشر کرد که همچنان مرجع‌اند. اشعار و ترانه‌هایی سرود که امروزه نیز بر زبان‌ها جاری است، «مرغ سحر»، «دماوند»، «به اصفهان رو».
در محفل فوق، گردشگران ادبی امکان این را یافتند تا بعضی پرسش‌های خود را مطرح کنند. محل خانه ملک‌الشعرا بهار یکی از پرسش بود که به گفته چهرزاد بهار این خانه دیگر وجود خارجی ندارد و پس از فروش، تخریب و تبدیل به آپارتمان شده است.
به گفته محمد گلبن «بهار» بر سه موضوع وطن، آزادی و قانون تأکید داشت. وی عشق به وطن را در ملک‌الشعرا بهار ناشی از علاقه وی به فردوسی دانست که موجب خواندن مکرر شاهنامه و تألیف آثاری نیز شد که می‌توان به «فردوسی‌نامه بهار» مراجعه کرد.
«مریم حصارکی» و «علیرضا عالم‌نژاد» طراحان و مجریان تور تهران‌گردی ادبی در پایان بازدید از باغ نگارستان به یاد گل‌های نرگسی که محمدتقی بهار در خانه خود می‌کاشت، به تمامی شرکت‌کنندگان دسته‌های گل نرگس هدیه دادند. این گل‌های نرگس که راه درازی از شهر «بهبهان» طی کرده بودند، پس از آن به بزرگان علم، ادب و هنر این مرز و بوم از جمله ملک‌الشعرا بهار در ظهیرالدوله اهدا شدند. نباید از خاطر برد که هر یک از بزرگان خفته در ظهیرالدوله را می‌توان از طریق گردشگری ادبی به میان مردم به‌ویژه نسل جدید برد.
یافتن مکان مناسب بازدید و گفت‌وگو با صاحبان بیش از طراحی تور زمان برد
به گفته «سمیرا منفرد» این تور از خلاقیت زیادی برخوردار بود که آن را از سایر تورها متمایز می‌کرد و همین امر باعث شد تا وی که بسیار سفر می‌کند اما علاقه چندانی برای شرکت در تورهای معمولی ندارد در این برنامه شرکت کند. به اعتقاد وی به همین دلیل از برخی کاستی‌های این تور باید چشم‌پوشی کرد و تمام قد در برابر تلاش این گروه ایستاد.
لازم به یادآوری است در ادامه همایش ملی گردشگری ادبی که روز شنبه 2 دی در تالار ایوان شمس برگزار شد، تور نیم روزه‌ی تهران‌گردی ادبی با همکاری سایت فرهنگی کافه‌تهرون و انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان تهران تعریف و اجرا شد تا نمونه‌ای عملی و نشان‌دهنده ظرفیت‌ها باشد. از پیوند ادبیات غنی و گردشگری با چاشنی خلاقیت می‌توان رنگ دیگری به گردشگری افزود و از منافع فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آن نیز بهره‌مند شد. البته این امر مستلزم همکاری دستگاه‌های مختلف از جمله سازمان میراث و شهرداری در حفظ آثار و بناهای متعلق به بزرگان کشور است که در همین کوچه و خیابان‌های شهر زندگی کرده‌اند.
برنامه‌ریزی این تور نیم‌روزه از سوی دیگر مشکلات سر راه گردشگری ادبی را نیز به نمایش گذاشت، زیرا بسیاری از خانه‌ها و بناهای متعلق به ادیبان یا دیگر وجود خارجی ندارد و یا قابل بازدید نیست. در این تور روند یافتن مکان مناسب و گفت‌وگو با صاحبان آنها بیش از طراحی تور زمان برد.
|
